اقتصاد و کاهش سود بانکی

عصر بانک.؛حیدر مستخدمین حسینی - کارشناس پولی ـ بانکی ، طی یادداشتی در روزنامه جام جم نوشت؛

روشن است که کاهش نرخ سود بانکی بر بخش‌های مختلف اقتصاد کشور و از جمله خود سیستم بانکی و مردم تاثیر متعددی بر جا می‌گذارد، اما پرسشی که پس از مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی پیش می‌آید این است که تاثیر کاهش این نرخ بر بخش‌های مختلف چیست.

1ـ اگر از منظر اقتصاد کلان به کاهش نرخ سود بانکی نگاه کنیم در خواهیم یافت این کاهش نه تنها موثر و مفید نیست، بلکه مضر نیز هست؛ چرا که دولت قبل از کاهش دادن نرخ سود بانکی بسته ای برای تقویت و راهبری سایر بازارها چون بازار سرمایه، بازار پول و بازار کالا در نظر نگرفته است.

بدین ترتیب این بخش ها در پی کاهش نرخ سود شاهد اتفاق ویژه ای نخواهند بود. مثلا بخش تولید نمی تواند امید چندانی به برخورداری بیشتر از تسهیلات بانکی داشته باشد زیرا قیمت واقعی پول در اقتصاد بالاتر از این ارقام فعلی است و نیز پرداخت وام بانک ها براساس اعتبارسنجی صورت نمی گیرد، پس رانت جدیدی پدید می آید و هر که رابطه دارد به منابع ارزان بانکی دسترسی پیدا می کند. در عین حال که خطر خروج پول از بانک ها و حرکت به سوی بازارهایی چون ارز، طلا، مسکن و امثالهم وجود دارد.
2ـ اما اگر از دریچه بانک ها به کاهش نرخ سود بانکی نگاه کنیم باز هم درخواهیم یافت این کاهش تاثیر چندانی بر بانک ها نیز ندارد؛ زیرا چون همپای کاهش نرخ سود سپرده ها، نرخ سود تسهیلات هم کاهش یافته، اثری در ترازنامه بانک ها بر جا نخواهد ماند. ضمن این که استنباط خروج مطلق سپرده ها از بانک ها نیز درست نیست، چون به هر حال حتی اگر سپرده ای تبدیل به ارز هم شود، باز هم در نهایت پول صراف را بانک نگهداری می کند، بنابراین ما با جابه جایی و تغییر سرفصل سپرده ها مواجه خواهیم بود. یعنی مثلا وجوه از سپرده یکساله به سپرده کوتاه مدت یا روزشمار تبدیل می شود؛ اما از بانک ها در نهایت خارج نخواهد شد.

3ـ موضوع بعدی تاثیر کاهش نرخ سود بر بورس است. به گمان من بازار سرمایه در حالت عادی می تواند پذیرای نقدینگی خارج شده از بانک ها باشد، چون هم امتیاز مالیاتی دارد و هم نرخ سود فعلی اش بالاتر از تورم است، اما با این بی اعتمادی که در بورس ایجاد شده و نوسان های پی درپی بعید به نظر می آید وجوه به سمت این بازار برود.

4ـ در نهایت درباره تاثیر کاهش نرخ سود بر مردم باید گفت باز هم برای آنها فرقی نمی کند، چون در هر حال دسترسی شان به منابع بانکی دشوارتر می شود و لذا احتمالا مجبور به مراجعه به موسسات غیرمجاز خواهند بود، چون بانک ها در غیاب برنامه های تحول زا برای بورس همان طور که گفته شد باز هم به عنوان تنها منبع تامین وام و نقدینگی اقتصاد مطرح بوده و با تقاضاهای فزاینده مواجه خواهند بود. با این حال کاهش نرخ سود باعث ناراحتی سپرده گذاران می شود. چون قدرت خرید و درآمد آنان تحت این موضوع کاهش می یابد. لذا به نظر می رسد هیچ کدام از طرف های درگیر، خیری از کاهش نرخ سود بانکی نبینند و وضع به همان گونه ای که هست، تداوم یابد و اصولا بدتر شود.